Ötən ilin dekabrından etibarən bir sıra Bakı küçələrində xüsusi avtobus zolaqları tətbiq olunur və əsas məqsəd avtobusların hərəkət fasiləsizliyini təmin etmək, ictimai nəqliyyata marağı artırmaqdır.
Lakin sözügedən layihənin müsbət tərəfləri ilə bərabər mənfi tərəfləri də tez-tez gündəmə gətirilir və müzakirə olunur. Bir çoxları avtobus zolaqlarının fərdi nəqliyyat vasilərinin yolunu daratldığını və tıxaclara yol açdığını düşünür. Bir sıra nəqliyyat ekspertləri isə Bakının insan yönümlü şəhərə çevrilməsi, fərdi nəqliyyat vasitələrindən istifadənin aşağı enməsi üçün bu layihəni əvəzolunmaz hesab edir.
Azərbaycanda orta və ali məktəblərdə ənənəvi tədrisin bərpası, pandemiya ilə bağlı əksər məhdudiyyətlərin götürülməsi son günlərdə paytaxt yollarında sıxlıq və tıxacların yaranmasına səbəb olub. Bu da pik saatlarda avtobus zolaqları ilə bağlı bir sıra narazılıqlar yaradır.
Bloger-urbanist “İnsan yönümlü şəhərlər” layihəsinin təsisçisi Anar Əliyev “Ölkə.Az”a açıqlamasında bildirdi ki, avtobus zolaqlarının əsas məqsədi pik saatlarında və tıxac zamanı ictimai nəqliyyatın fasiləsiz hərəkət etməsini təmin etməkdir: “Fasiləsiz hərəkət ictimai nəqliyyatı daha cəlbedici edir, avtobusdan istifadə etməni stimullaşdırır, şəxsi avtomobillərin istifadəsini azaldır. Bu isə öz növbəsində sıxlığın azalmasına gətirib çıxarır”.
Nəqliyyat sahəsi üzrə ekspert Eldəniz Cəfərli isə “Ölkə.Az”a açıqlamasında bildirdi ki, Bakı şəhərində avtobus zolaqlarının çəkilməsi normaldır və bu layihəni çoxdan icra etmək lazım idi: “Yaxşı olardı ki, bu zolaqlar Bakı şəhərinin bütün yollarını əhatə edərdi. Lakin vaxtilə paytaxtda yolların tikintisi zamanı heç də beynəlxalq standartlar nəzərə alınmayıb və şəhər yolları “butulka effekti”nə bənzəyir. Gah genişlənir, gah daralır, üç zolaqdan iki zolağa, iki zolaqdan bir zolağa keçir. Yolların quruluşu və strukturuna görə də ictimai nəqliyyatın hərəkəti problemli olur”.
Qeyd edək ki, son günlərdə pik saatlarda nəqliyyat vasitələrinin hərəkət intensivliyinin təmin olunması üçün fərdi nəqliyyat vasitələrinin də avtobus zolağında hərəkət etməsinə icazə verilir. Bu isə sosial şəbəkələrdə vətəndaşlar tərəfindən tənqid obyektinə çevrilib. Belə ki, bəzi vətəndaşlar hesab edir ki, özəlliklə sıxlıq zamanı avtobusların fasiləsiz hərəkətinə maneə olmamalıdır ki, qrafiklərində gecikmələr yaranmasın və ictimai nəqliyyata maraq daha çoxalsın. Bəziləri isə pik saatlarda sıxlığın qarşısının alması və nəqliyyat vasitələrinin fasiləsiz axınının təmin olunması üçün bu addımı zəruri hesab edir.
Bloger-urbanist A. Əliyev hesab edir ki, əgər Dövlət Yol Polisi bu zolağa digər avtomobilləri tıxac zamanı buraxırsa və avtobuslar yenə də tıxacda qalırsa, sürücülər bu halda şəxsi avtomobildən imtina etməyəcək. “Avtobusda tıxacda dayanmaqdansa - elə öz maşınımda tıxacda qalaram” məntiqi işə düşəcək:
“Dünya təcrübəsi göstərir ki, tıxaclarla mübarizənin əsas amili ictimai nəqliyyatı inkişaf etdirmək, onu daha cəlbedici etməkdir. Bakı şəhəri də bu təcrübəni nə qədər tez tətbiq edərsə, şəhərimiz bir o qədər tez tıxaclardan qurtular”.
Ekspert Eldəniz Cəfərlinin sözlərinə görə, avtobus zolaqlarının çəkilməsi elə həyata keçirilməli idi ki, Bakı şəhərində öz fərdi avtomobili ilə hərəkət edən vətəndaşlara da şərait yaradılsın, onlar da uzun tıxaclarda qalmasınlar: “Avtobus zolağı çəkilən zaman yolda daralma baş verir, bu zaman avtomobillərin sürəti də azalır və bu da tıxaclara səbəb olur”.
“Bakının bəzi küçələrində avtobus zolağı çəkilən yollarda müəyyən saatlarda avtomobillərin hərəkətinə icazə verilir. Dövlət Yol Polisi əməkdaşları pik saatlarda avtobus zolağı ilə avtomobillərin hərəkətinə icazə verirsə, bu, normal haldır və belə də olmalıdır. Tıxacların qarşısını almaq üçün bu, çıxış yolu ola bilər”, - deyə ekspert vurğulayıb.
Bakı Şəhər Dövlət Yol Polisi İdarəsinin (BŞDYPİ) İctimaiyyətlə əlaqələr idarəsinin rəisi Vaqif Əsədov da mövzu ilə bağlı “Ölkə.Az”a danışıb. O bildirib ki, avtobusların sərbəst hərəkətinin təmin edilməsi üçün ayrılmış xüsusi zolaqlarda avtobusların sərbəst hərəkəti ilə bağlı müvafiq yol nişanları qoyulub. Həmin nişanların tələblərinə uyğun həmin ərazidə hərəkət tənzimlənir. Əks halda tələblər pozulursa, inzibati tənbeh tədbiri həyata keçirilir:
“Yol hərəkətində ləngimələrin qarşısının alınması, süni sıxlığın aradan qaldırılması yaxud təhlükəsizliyin təmin edilməsi, yol hərəkətində təşkil məsələlərinin düzgün yerinə yetirilməsi ilə bağlı "Yol hərəkəti haqqında" qanunun tələbinə əsasən bəzən yol polisi özü nizamlayıcı qismində olur və hərəkəti tənzimləyir. Deməli, xidmət aparılan ərazidə yol polisi əməkdaşı nizamlayıcı qismində olub hərəkətlə bağlı hər hansı bir göstəriş verirsə, hətta işıqforun qırmızı işığı yanarkən “hərəkət et” siqnalı verilirsə, sürücü buna uyğun hərəkətini davam etdirməlidir. Hər gün yol polisi əməkdaşları nizamlayıcı qismində olub, hərəkəti tənzimləyir. Yol polisi “zolağa daxil ol” göstərişi verirsə, deməli müzakirəyə ehtiyac qalmır. Hərəkət iştirakçısı da bu tələbi birmənalı yerinə yetirməlidir. Bu zaman mərkəzi kamera sistemində də prosesə nəzarət olunur. Bu səbəbdən məsələni qəlizləşdirməyə ehtiyac yoxdur”.
DYP sözcüsü həmçinin əlavə etdi ki, bəzi avtobus zolaqlarında əlavə lövhəciklər qoyulub: “Məsələn, bunlar “08.00-10.00 və 18.00-19.00” yazıları olan lövhələr ola bilər. Bu lövhələr qoyulubsa, demək avtobusların hərəkəti üçün nəzərdə tutulmuş həmin ayrılmış zolaqda sözügedən saatlarda digər avtomobillərin hərəkəti qadağan olunub, digər saatlarda sərbəst hərəkət mümkündür. Yol hərəkəti haqqında qanun da bunun üçündür. Bu tələbləri düzgün yerinə yetirmək vacibdir ki, yol nəqliyyat hadisəsi baş verməsin, hərəkət iştirakçıları rahat, fasiləsiz, gecikmədən təhlükəsiz şəkildə getdiyi istiqamətə hərəkət edə bilsin”.